Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Nedir?
Ön çapraz bağ (ÖÇB), diz ekleminizi stabilize etmeye yardımcı olan kilit bağlardan biridir. ÖÇB, uyluk kemiğinizi (femur) kaval kemiğinize (tibia) bağlar. ÖÇB ayrıca fiziksel aktiviteler sırasında dizin korunmasına yardımcı olan diz çevresindeki kaslara (propriosepsiyon) önemli bilgiler sağlar.
Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Kopması Nasıl Oluşur?
En yaygın olarak basketbol, futbol, tenis ve voleybol gibi ani duruşlar ve yön değişiklikleri içeren sporlar sırasında yırtılır. Bir “pop” sesi hissedebilir (hatta duyabilirsiniz). Spor aktivitesine katılıyorsanız, muhtemelen devam edemezsiniz. ÖÇB diz yaralanmasından hemen sonra dizinizde kanama nedeniyle şişlik yaşayabilirsiniz. Menisküs yırtıkları (kıkırdak) veya eklem yüzeyindeki hasarlar dahil olmak üzere dizde başka yaralanmalar da meydana gelebilir.
ÖÇB’nizi yırttığınızda, daha sonraki dönemde özellikle dizinizi büktüğünüzde muhtemelen dizinizin gevşediğini göreceksiniz. Ayrıca diz şişmesi yaşarsanız, eklem yüzeyine ve/veya menisküs kıkırdağına zarar veriyor olmanız muhtemeldir. Dizdeki hasar devam ederse, nihai sonuç kireçlenme olacaktır.
Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Kopması Belirtileri Nelerdir?
ÖÇB’de bir yaralanma yaşarsanız, dizinizin sanki boşluğa basıyormuş gibi dengesiz hissettiğinizi göreceksiniz. Ayrıca biraz şişlik ve diz ağrısı yaşayabilirsiniz. Tipik olarak, bu en çok dizinizi büktüğünüz zaman fark edilir, ancak hastaların küçük bir kısmında diz o kadar dengesiz hale gelir ki, basit aktiviteler bile dizde boşalmaya ve dönmeye neden olabilir.
Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Yırtığında Tanı Nasıl Konulur?
Öncelikle doktorunuz dizinizin ne zaman ve nasıl yaralandığını belirlemek için sorular soracaktır. Fizik muayene hasta yeterince rahatlamışsa, ağrısı yoksa ve hafif şişlik varsa, muayene dengesizlik noktalarını ortaya çıkarabilir. ÖÇB yaralanmasını teşhis etmek için sıklıkla aşağıdaki testler kullanılır;
- Pivot shift testi; Bu en spesifik klinik testtir (testin negatif olması hastanın ÖÇB rüptürüne işaret eden bir sorunun olmadığını gösterir).
- Lachman testi; Ön çapraz bağ yer değiştirmesini belirlemek için en güvenilir ve hassas klinik test olarak kabul edilir.
- Ön çekmece testi
Bazı durumlarda teşhis zor olabilir (özellikle muayenenin çok rahatsız edici olabileceği taze diz yaralanmalarında veya ÖÇB hasarının diz yaralanmalarından sadece biri olduğu durumlarda). Bu durumlarda, röntgende yırtık bir ÖÇB görülemeyeceğinden, genellikle bir MRI taraması ile tanıyı doğrulayacağız.
MR (manyetik rezonans görüntüleme) taraması, yaralanmanın boyutunu belirlemede çok yardımcı olur ve ayrıca diğer eklem içi patolojileri (menisküs yırtıkları/eşlik eden bağ yaralanmaları gibi) gösterir.
Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Yaralanmasında Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
ÖÇB yaralanmalarının tedavisi, hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak değişebilir. Sporcular, genç bireyler veya onları aktif tutan işleri olanlar, normal yaşam tarzlarına güvenli bir şekilde geri dönmek için büyük olasılıkla ameliyata ihtiyaç duyacaktır. Daha az aktif olanlar, fizik tedavi veya dizini dengesizlikten korumak için bir dizlik takma gibi cerrahi olmayan tedavilerle daha sakin bir yaşam tarzına dönebilirler.
Ameliyat Dışı Tedavi:
Özellikle aşağıdakilere odaklanan denetimli bir fizyoterapi programını içerir:
Güçlendirme egzersizleri; Diz çevresindeki tüm kaslar, özellikle hamstringler güçlendirilmelidir. Bu kaslar daha sonra ÖÇB’nin diz stabilitesindeki rolünün bir kısmını devralabilir.
Denge ve propriyosepsiyon egzersizleri; ÖÇB diz ekleminin konumu hakkında kaslara ve beyne bilgi sağlamada önemli bir role sahiptir. Fizyoterapistimiz benzer bir görevi yerine getirmek için diğer sinirleri yeniden eğitmenize yardımcı olacaktır.
Artroskopik Tedavi:
ÖÇB rekonstrüksiyonu, diz bağ rekonstrüksiyonunun en yaygın uygulananıdır. Ameliyatta, hasarlı ÖÇB kalıntılarını çıkarılarak ve bir greft ile değiştirilerek ön çapraz bağın dizi stabilize edici işlevini tekrar sağlamayı amaçlar.
ÖÇB’yi değiştirmek için bir dizi greft tekniği kullanılabilir. En sık hamstring tendonu veya bazen de patellar tendon grefti (kemik tendon kemik) kullanılmaktadır. Daha olağandışı durumlarda, farklı bir greft şekilleri önerilebilir.
Bu ameliyat artroskopik olarak (kalem benzeri bir kamera ile görüntüleme yapılarak) yaklaşık üç adet küçük kesiden uygulanmaktadır. Ayrıca tendon grefti almak için dizin altında küçük (4 ila 5 cm) bir kesi yapılmaktadır. Ameliyat sonrası ertesi gün evinize taburcu edilirsiniz.